کوچ – شهلا صفائی
  • خانه
  • کوچ | فهرست
    • گفتگوها
    • تفکر  نقادانه
    • جهان دیجیتال
    • روانشناسی اجتماعی
    • یادداشت‌ها
    • نامه‌ها
  • کافه کتاب
  • تماس با من

کوچ – شهلا صفائی

آن‌چـه می‌خوانَـم و می‌آمـوزَم

  • خانه
  • کوچ | فهرست
    • گفتگوها
    • تفکر  نقادانه
    • جهان دیجیتال
    • روانشناسی اجتماعی
    • یادداشت‌ها
    • نامه‌ها
  • کافه کتاب
  • تماس با من
تفکر  نقادانه

متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۴)- استقلال فکری

18 مرداد 1399
متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۴)- استقلال فکری

در این نوشته، از سری مطالب تفکر نقادانه، قصد دارم از چهارمین ویژگی یک متفکر نقاد – استقلال فکری – حرف بزنم.

پیش از خواندن این مطلب، بد نیست نگاهی به ویژگی‌های قبلی نیز بیندازید:

یک- تواضع فکری

دو- شهامت فکری

سه- همدلی فکری


استقلال فکری Intellectual Autonomy

 

استقلال فکری یعنی این‌که خود من باورها، ارزش‌ها، نتیجه‌گیری‌ها و قضاوت‌هایم را کنترل کنم.

یعنی سررشته‌ی باورها، ارزش‌ها و دیدگاه‌هایم در دست خودم باشد و برای جهت‌گیری و اداره‌ی تفکرم، به دیگران متکی نباشم.

و این هدف سنجشگرانه‌اندیشی است: آموختن این‌که خودم به جای خودم فکر کنم.

استقلال فکری مستلزم این است که تلاش کنیم باورها را بر اساس دلیل و مدرک وشاهد، تحلیل و ارزش‌گذاری کنیم؛

 هنگامی‌که عقل حکم می‌کند بپرسیم، هنگامی که عقل حکم می‌کند باور کنیم، و هنگامی که عقل حکم می‌کند تأیید کنیم. در واقع تصمیم‌گیرنده‌ی نهایی، عقلانیت و دانش خود ما باشد.

متفکر نقاد، باورهای دیگران را منفعلانه نمی‌پذیرد، بلکه درباره‌ی موقعیت‌ها و مسائل فکر می‌کند و منابع نادرست را رد می‌کند و منابع درست و منطقی را می‌پذیرد.

متفکر نقاد، بدون فکر، هیچ اصولی را نمی‌پذیرد. شیوه‌ی معمول انجام کارها او را محدود نمی‌کند. او، شیوه‌ها و اصولی که عموم مردم بدون هیچ پرسشی می‌پذیرند را مورد ارزیابی و پرسش قرار می‌دهد.

متفکر مستقل، نسبت به دیدگاه‌ها و پیشنهادهای منطقی دیگران،‌ بی‌توجه نیست بلکه بر اساس ارزش‌هایی عمل می‌کند که خودش انتخاب کرده است و در عین حال بر عملکرد خود نظارت دارد و دائما در تلاش است تا اشتباهاتش را اصلاح کند.

در مقابل استقلال فکری، دنباله‌روی فکری یا وابستگی فکری قرار می‌گیرد.

داشتن استقلال فکری کار راحتی نیست. چون عموم نهادهای اجتماعی، دنباله‌روی را تشویق می‌کنند و به افراد یاد می‌دهند منفعلانه، وضع موجود فکری، سیاسی یا اقتصادی را بپذیرند. و به افرادی که به سادگی افکار و رفتار خود را با انتظارات اجتماعی، تطبیق می‌دهند پاداش می‌دهند.

بر همین اساس، تخطی از این مسیر، و استقلال فکری داشتن به نتایج ناخوشایندی ختم می‌شود که هم‌سو با خواسته‌های قدرت نیست.

بنابراین آدم‌های زیادی را می‌بینیم که ناآگاهانه دنباله‌رو دیگران می‌شوند و افکار، باورها و ارزش‌های آنان را منعکس می‌کنند.

چنین افرادی مهارت‌های فکری و انگیزه‌ی لازم برای تفکر مستقل را ندارند و تراژدی ماجرا جایی رقم می‌خورد که گمان می‌کنند مستقل می‌اندیشند و تابع هیچ اندیشه و نظام ارزشی نیستند.

بدون استقلال فکری، نمی‌توان متفکر منصفی بود چون تفکر مستقل، مستلزم اندیشیدن از زوایا و چشم‌اندازهای مختلف و متفاوت است.

یک متفکر دنباله‌رو، تنها از دیدگاه‌های مرسوم و «پذیرفته شده» استفاده می‌کند اما یک متفکر نقاد و منصف، بدون در نظر گرفتن معایب و مزایای باورها، آن‌ها را نمی‌پذیرد. و خود، پدیدآورنده‌ی باورها و شیوه‌ی فکری خودش است.

 


√ به بهانه این نوشته هم که شده،‌ شاید فرصت مناسبی باشد که کمی با خود خلوت کنیم و در ذهنمان،‌ تأثیراتی که فرهنگ، خانواده، مذهب، رسانه و روابطمان روی زندگی‌مان داشته‌اند را بررسی کنیم. ببینیم واقعا به تفکرات و عملکرد کدام‌یک از این‌ها به طور مستقل فکر کرده‌ایم و باورهایشان را به چالش کشیده‌ایم و در کدامیک دنباله‌رو بودیم.

(عصیان‌های نوجوانی را از این بررسی جدا کنیم. این‌ها به سختی می‌توانند مصداقی از استقلال فکری باشند و بیش‌تر به نوعی دنباله‌روی از همتایان و هم‌سن و سالان شبیه‌اند که جایگزینی برای تبعیت و دنباله‌روی از والدین شده‌اند.)

 

 

 

منابع: (۱)، (۲)

تصویر:(+)

۰ نظر
8
فیس بوک توییتر گوگل ‌پلاس پینترست لینکدین
نوشته قبلی
متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۳)- همدلی فکری
نوشته بعدی
متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۵)- صداقت فکری

لغو ارسال نظر لغو پاسخ

مطالبی که ممکن است دوست داشته باشید.

شادی در دنیای مدرن

17 آذر 1398

متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۳)- همدلی فکری

17 مرداد 1399

متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۶)- پشتکار...

24 مرداد 1399

آیا ما مغزی اجتماعی داریم؟

25 فروردین 1399

متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۷)- اطمینان...

25 مرداد 1399

توهم دانایی

8 آذر 1398

تفکر نقادانه و خلاقانه

13 فروردین 1399

چرا داشتن مهارت تفکر نقادانه مهم است؟

29 فروردین 1399

ارتباط اندازه مغز اجتماعی با گروه‌های اجتماعی و...

27 فروردین 1399

رابطه زبان و اندیشه (ما جهان را چگونه...

21 فروردین 1399

دسته بندی

  • تفکر  نقادانه (۲۴)
  • جهان دیجیتال (۲۰)
  • روانشناسی اجتماعی (۱۸)
  • فیلم (۵)
  • کافه کتاب (۷۰)
  • گفتگوها (۳)
  • یادداشت‌ها (۲۰۸)
    • نامه‌ها (۱۴)

آخرین نوشته ها

  • هر آغازی فقط ادامه‌ای‌ست…
  • شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات
  • همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • بگذار برخیزد مردمِ بی‌لبخند
  • هنر در عصر ظلمت
  • نامهٔ روبر دسنوس به یوکی (۱۹۴۴)
  • سفرها قابله‌ی افکارند…
  • پناه بر خیال
  • سه هزار و پانصد قدم- احوالات
  • میعاد در لجن

دیدگاه ها

  • شهلا صفائی در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • سعيد مولايي در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • صادق در شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات
  • ابی در شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات
  • شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات | کوچ - شهلا صفائی در با این‌همه، چه بلند چه بالا پرواز می‌کنی!
  • شهلا صفائی در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • سعيد مولايي در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • شهلا صفائی در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • سمیه در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • ابی در هنر در عصر ظلمت

RSS وبلاگ روانشناسی اجتماعی

  • خانه
  • کافه کتاب
  • وبلاگ روانشناسی اجتماعی
  • تماس با من

@2017 - تمام حقوق این سایت، متعلق به شهلا صفائی می باشد.