کوچ – شهلا صفائی
  • خانه
  • کوچ | فهرست یادداشت‌ها
    • گفتگوها
    • تفکر
    • جهان دیجیتال
    • مغز
    • کارنامه
    • فلسفه‌بافی
    • خودکاوی
    • گاه‌نوشت‌ها
    • نامه به هامون
  • کافه کتاب
  • تماس با من

کوچ – شهلا صفائی

آن‌چـه می‌خوانَـم وَ می‌آمـوزَم

  • خانه
  • کوچ | فهرست یادداشت‌ها
    • گفتگوها
    • تفکر
    • جهان دیجیتال
    • مغز
    • کارنامه
    • فلسفه‌بافی
    • خودکاوی
    • گاه‌نوشت‌ها
    • نامه به هامون
  • کافه کتاب
  • تماس با من
تفکر

متفکر نقاد چه ویژگیهایی دارد؟ (۱)- تواضع فکری

۱۵ مرداد ۱۳۹۹
متفکر نقاد چه ویژگیهایی دارد؟ (۱)- تواضع فکری

پیش‌نوشت: در سه نوشته قبلی از سری مطالب تفکر نقادانه، از چرایی اهمیت این مهارت گفتم و از امکان‌هایی که در اختیار ما قرار می‌دهد.(+) سپس کمی تعریف‌بازی کردیم و آن را از زبان اندیشمندان مختلف شنیدیم.(+) پس از آن، باهم کمی تاریخ را ورق زدیم تا ببینیم قدمت این مفهوم چقدر است و به کجاها می‌رسد.(+)

این بار قصد دارم با هم با ویژگی‌های یک متفکر نقاد آشنا شویم و این ویژگی‌ها را بهتر و عمیق‌تر بشناسیم.

باور دارم یادگیری مهارت‌های تفکر بنیادین به تنهایی کافی نیست و زمانی که در کنار یک سری ویژگی‌ها(که در ادامه می‌گویم) تمرین می‌شود ترکیب جامعی برای ارتقا و نظم کارکردهای فکری ما ایجاد می کند.

یک متفکر نقاد، علاوه بر به کارگیری مهارت‌های فکری، منصف بودن را نیز دائما تمرین می‌کند.

برای منصف بودن، او باید بتواند به لحاظ فکری، متواضع، باشهامت، همدل، صادق، باثبات، مطمئن به عقل و مستقل باشد. تمام این ویژگی‌ها باهم و در کنارهم مهم است و به همین‌خاطر دستیابی به ذهنی منصف، کار ساده‌ای نیست.

بر همین اساس نیاز است علاوه بر یادگیری و شناخت اصول کلی تفکر نقادانه، با ویژگی‌های یک متفکر نقاد هم آشنا شویم تا صرفا به مهارت و تکنیک بسنده نکنیم و یک سری عادات و خصایص را نیز در کنارش در خود پرورش دهیم.

در این نوشته، تواضع فکری را با هم بررسی می‌کنیم.


تواضع فکری Intellectual Humility

 

شاید ساده‌ترین تعریف از تواضع فکری این باشد:

من می‌دانم و باور دارم که چیز‌های زیادی هستند که من آن‌ها را نمی‌دانم.

تواضع فکری یعنی حساسیت داشتن به شرایطی که در آن، با وجود آگاهی از دانش محدود خود، ممکن است در دام خودمحوری گرفتار شده و خود را فریب دهیم.

بنابراین لازمه تواضع فکری داشتن، درک و شناخت این موضوع است که فراتر از آن‌چه می‌دانیم ادعا نکنیم. البته این به معنای ضعیف و بزدل و مطیع بودن نیست بلکه به این معنی است که از گزافه‌گویی، خودنمایی و غرور فکری، لاف‌زنی و فریب عاری باشیم و به مبنای منطقی باورهایمان توجه کنیم و ببینیم اساسا این باورها بر چه مبنایی استوارند.

تواضع فکری در مقابل خودبزرگ‌بینی فکری یا همان تکبر فکری قرار می‌گیرد. افرادی که از نظر فکری متکبرند، اغلب دست‌خوش تمایلات، سوءبرداشت‌ها، توهم‌ها و تعصبات خود قرار می‌گیرند و عموما ادعای دانشی فراتر از واقعیت دارند.

یک متکبر فکری الزاما به لحاظ ظاهری، مغرور، گستاخ یا پرافاده نیست حتی ممکن است متواضع به نظر برسد و خود را کوچک و ناچیز بشمارد ولی از نظر فکری، زمانی که باورهایش به چالش کشیده می‌شود، نقص و محدودیت تفکر خود را نمی‌پذیرد.

و همین تکبر فکری، با منصف بودن تناقض دارد. چون زمانی‌که فرد از موضوع مورد قضاوت خود، بی‌اطلاع است، یا اطلاعات سطحی و نادرستی دارد، نمی‌تواند قضاوت منصفانه‌ای بکند.

در نظر داشته باشیم بخش بزرگی از یادگیری ما، سطحی است. ما چیزهای کمی یادمی‌گیریم و تصور می‌کنیم خیلی می‌دانیم. اطلاعات کم‌عمق و محدودی به دست می‌آوریم و سریع آن را تعمیم می‌دهیم. بدون فکر کردن آن‌چه را می‌خوانیم یا می‌شنویم می‌پذیریم، به خصوص اگر با باورهای قبلی ما هم‌خوانی داشته باشند. (بخوانید: خطای تایید) و تعاریف حفظی را با دانش انتزاعی اشتباه می‌گیریم.

در چنین شرایطی، داشتن تواضع فکری بسیار ضروری است. چرا که آگاهی یافتن از نادانی‌مان علاوه بر این‌که کمک می‌کند منصف باشیم، باعث می‌شود تفکر ما از زوایای مختلفی رشد کند.

هم‌چنین به ما این امکان را می‌دهد که تعصب‌ها، باورهای نادرست و عادات ذهنی‌ای که به یادگیری سطحی و ناقص منجر می‌شوند را تشخیص دهیم.

 

 

منابع: (۱)، (۲)

تصویر: (+)


آیا می‌توانید فهرستی از تعصب‌های مهم خود بنویسید؟
(به باورهایی فکر کنید که درباره دین، کشور یا خانواده‌ی خود دارید و دیگران آن‌ها را به شما منتقل کرده‌اند.)
۱۰ نظر
7
فیس بوک توییتر گوگل ‌پلاس پینترست لینکدین
نوشته قبلی
فومو و اینستاگرام
نوشته بعدی
متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۲)- شهامت فکری

۱۰ نظر

سمیه ۱۵ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۱:۱۷ ب٫ظ

بدترین باوری که جامعه و گاهی خانواده برام ساخت تعصب قومیتی بود که خوشبختانه خیلی وقته کنارش گذاشتم و سعی کردم نگاه خودبرتربینی رو تغییر بدم.

پاسخ
شهلا صفائی ۱۷ مرداد ۱۳۹۹ - ۱۰:۳۲ ب٫ظ

ممنونم از بیان صادقانه‌ی این تعصب:)
یادم به مطلبی افتاد که دو سال پیش توی سوسیومایند نوشته بودم:

استریوتایپ، پیش‌داوری و تبعیض .

بی‌ارتباط به این موضوع نیست. وقت کردی یه نگاهی بهش بنداز.

پاسخ
ابی ۱۸ مرداد ۱۳۹۹ - ۲:۴۳ ب٫ظ

آیا این مطلبی که گفتی با تفکر منطقی فرقی داره؟؟؟
من تمام مسائل تو ذهنم ریز ریز میکنم و از تمام جهات بهش نگاه میکنم و بعد قضاوتش میکنم.
البته اینکار باعث میشه تو هیچ مسئله ای به نتیجه ۱۰۰ درصدی نرسم و همیشه گوشه ذهنم باشه و با دستاوردهای جدیدم دوباره برم سراغش و به چالش بکشمش.
.
خلاصه انقدر منطقی هستم که بعضی وقتها حالم از خودم بهم میخوره :)))

پاسخ
شهلا صفائی ۱۴ مهر ۱۳۹۹ - ۳:۵۱ ب٫ظ

توی بسیاری از تعاریف این دو رو یکسان در نظر می‌گیرن. مثلا توی این پست(+) نوشته بودم که بنا به تعریف رابرت انیس:

تفکر نقادانه، تفکری منطقی است که بر تصمیم گرفتن درباره‌ی این‌که چه چیزی را باور کنیم یا انجام دهیم تمرکز دارد.

بنابراین، نمی‌تونن جدا از هم باشن چون تفکر نقادانه دنبال آنالیز و درک ارتباط منطقی بین ایده‌ها و نهایتا قضاوت منطقیه. (هرچند نظر شخصی من اینه که تفکر منطقی بخشی جدانشدنی از یک کل بزرگ‌تر به اسم تفکر نقادانه‌ست.)

پاسخ
صادق ۱۹ مرداد ۱۳۹۹ - ۹:۴۲ ب٫ظ

این مطلبت من رو یاد یکی از نظریات بسیار جنجالیم انداخت که بر اثر بعضی اشعار مولانا یا نوشته های هدایت یک دوره ای در من شکل گرفته بود این که این دنیا صرفا برای من ساخته شده و تمام آدم ها و اتفاقات توهمی بیش نیستن 😂😂😂😂

پاسخ
شهلا صفائی ۱۴ مهر ۱۳۹۹ - ۳:۵۴ ب٫ظ

این دیگه جزو بالاترین درجات تکبرفکری بوده به نظرم :))

پاسخ
متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۶)- پشتکار فکری | کوچ - شهلا صفائی ۲۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۳:۴۷ ب٫ظ

[…] یک- تواضع فکری […]

پاسخ
متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۷)- اطمینان به عقل | کوچ - شهلا صفائی ۲۵ مرداد ۱۳۹۹ - ۱:۰۴ ب٫ظ

[…] یک- تواضع فکری […]

پاسخ
Muhammad ۱ شهریور ۱۳۹۹ - ۲:۳۶ ق٫ظ

من برای خودم یک سری تعصبات دارم که بیشتر میشه به عنوان خط قرمز های زندگی بهشون نگاه کرد
که این خطوط قرمز به هیچ کس آسیب نمیزنه هیچ بلکه گاهی به دیگران لطف هم میرسونه
“البته که اگه کسی بخواد به خط قرمز دیگری آسیبی وارد کنه باهاش بر خورد میشه:)”
و خب شاید عجیب باشه اما چیز هایی که روشون تعصب دارم رو دوست دارم و به نظرم بعضی جاها خیلی روشن فکر بودن به ادم آسیب میزنه(روشن فکر به معنای عامیانه نه به معنای ادبی)

پاسخ
شهلا صفائی ۱۴ مهر ۱۳۹۹ - ۳:۵۶ ب٫ظ

فکر می‌کنم این مطلب براتون جالب باشه:

ارزش‌ها، خط قرمز و احساس گناه

پاسخ

لغو ارسال نظر لغو پاسخ

مطالبی که ممکن است دوست داشته باشید.

تاریخچه تفکر نقادانه

۲۵ خرداد ۱۳۹۹

آیا ما مغزی اجتماعی داریم؟

۲۵ فروردین ۱۳۹۹

توهم دانایی

۸ آذر ۱۳۹۸

برای سجاد_درباره تفاوت «نقد» و «نظرشخصی»

۱۲ اسفند ۱۳۹۶

متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۴)- استقلال فکری

۱۸ مرداد ۱۳۹۹

دربارهٔ نقد

۱۱ اسفند ۱۳۹۶

تعریف تفکر نقادانه

۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۹

تکنیک ABC – آلبرت الیس

۳ آبان ۱۳۹۸

متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۶)- پشتکار...

۲۴ مرداد ۱۳۹۹

متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۷)- اطمینان...

۲۵ مرداد ۱۳۹۹

دسته بندی

  • تفکر (۲۵)
  • جهان دیجیتال (۲۰)
  • خودکاوی (۴۵)
  • فلسفه‌بافی (۲۴)
  • کارنامه (۱۳)
  • کافه کتاب (۶۴)
  • گفتگوها (۳)
  • مغز (۵)
  • یادداشت‌ها (۱۵۵)
    • نامه به هامون (۱۳)

آخرین نوشته ها

  • شب‌های روشن – داستایفسکی
  • نخبه به مثابه فیلسوف تناقض‌ها
  • شاید امروز،‌ پایانش باشد…
  • با این‌همه، چه بلند چه بالا پرواز می‌کنی!
  • تو وارث یک تاریخی
  • فاوست – گوته
  • کفر و ایمان چه به هم نزدیک است…
  • درباره فیلم The Father
  • رنج بازگشت
  • واحه‌ای در لحظه – داریوش شایگان

دیدگاه ها

  • شهلا صفائی در ارزش ها، خط قرمز و احساس گناه
  • شادي در ارزش ها، خط قرمز و احساس گناه
  • امید هیچ معجزی ز مرده نیست.. | کوچ - شهلا صفائی در آه از آن رفتگان بی‌برگشت
  • شهلا صفائی در رابطه زبان و اندیشه (ما جهان را چگونه می‌بینیم؟)
  • شهلا صفائی در آه از آن رفتگان بی‌برگشت
  • یلدا در آه از آن رفتگان بی‌برگشت
  • محسن در رابطه زبان و اندیشه (ما جهان را چگونه می‌بینیم؟)
  • شهلا صفائی در شب‌های روشن – داستایفسکی
  • جواد خوانساری در شب‌های روشن – داستایفسکی
  • شهلا صفائی در شب‌های روشن – داستایفسکی

RSS وبلاگ روانشناسی اجتماعی

  • خانه
  • کافه کتاب
  • وبلاگ روانشناسی اجتماعی
  • تماس با من

@2017 - تمام حقوق این سایت، متعلق به شهلا صفائی می باشد.