در این نوشته، از سری مطالب تفکر نقادانه، قصد دارم از سومین ویژگی یک متفکر نقاد –همدلی فکری– حرف بزنم.
پیش از خواندن این مطلب، بد نیست نگاهی به دو ویژگی قبلی نیز بیندازید:
یک- تواضع فکری
دو- شهامت فکری
همدلی فکری Intellectual Empathy
همدلی فکری یعنی خود را در موقعیت دیگران قرار دهیم تا بتوانیم آن‌ها را واقعا بفهمیم و دیدگاه‌های آنان را صادقانه درک کنیم.
البته فهم و درک دیگران الزاما به معنی پذیرفتن نظر آن‌ها نیست.
ما عموما تمایل داریم که برداشت و درک خود از باورها و اندیشه‌های قدیمی را عین حقیقت بدانیم.
همدلی فکری این امکان را ایجاد می‌کند که دیدگاه‌ها و دلایل و استدلال‌های دیگران را به درستی بازسازی کنیم و بر اساس مقدمه‌ها، مفروضات و ایده‌هایی غیر از (مقدمه‌ها، مفروضات و ایده‌های) خودمان استدلال کنیم.
برای همه ما موقعیت‌هایی پیش آمده که به درستیِ دیدگاه یا رفتارمان ایمان داشته‌ایم اما بعداٌ معلوم شده که اشتباه می‌کردیم.
همدلی فکری به ما این نکته را یادآوری می‌کند که هی فلانی! ممکن است الان هم داری اشتباه می‌کنی.
در مقابل همدلی فکری، تنگ‌نظری فکری یا خودمحوری فکری قرار می‌گیرد. یعنی تفکری که بر محور خود فرد متمرکز شده است.
متفکر تنگ‌نظر نمی‌تواند افکار، احساسات و هیجانات دیگران را درک کند. چرا که تمام توجه و حواسش به خودش، رنج‌هایش، خواسته‌هایش، امیدها و آرزوهایش است. و نیازهای خودش به نیازهای دیگران، بسیار ارجحیت دارد.
چنین فردی نمی‌تواند مسائل و موضوعات را از دیدگاهی متفاوت با دیدگاه خودش بررسی کند، چون ممکن است باعث شود موضع و دیدگاه خودش را تغییر دهد.
قبلا گفتم ما ویژگی‌های یک متفکر نقاد را یاد می‌گیریم که بتوانیم در تفکر، منصف باشیم. به بیانی دیگر، مجموعه ویژگیهایی که داریم بررسی می‌کنیم تماما ویژگی‌های متفکر نقادی است که تلاش می‌کند در قضاوت و استدلال‌هایش، متفکر منصفی باشد.
بنابراین، اگر همدلی کردن در تفکر را یاد نگرفته باشیم، اگر بلد نباشیم شرایط فکری دیگران را تصور کنیم یا خودمان را در آن موقعیت قرار دهیم، چطور می‌توانیم متفکر منصفی باشیم؟
قضاوت منصفانه، نیازمند تلاشی صادقانه برای کسب دانش درست و دقیق است.
تفکر ما، از شرایط زندگی و موقعیت‌های متفاوتی که تجربه می‌کنیم نشأت می‌گیرد. پس اگر توان فهم و درک موقعیت‌ها و دیدگاه‌های متفاوت دیگران را نداشته باشیم و یاد نگیریم چطور شبیه آن‌ها و از زاویه دید آن‌ها فکر کنیم و نگاه کنیم، نمی‌توانیم قضاوت منصفانه‌ای درباره‌ی ایده‌ها، باورها و نظرات آن‌ها داشته باشیم.
بر همین اساس، به همدلی در تفکر، به عنوان یک خصیصه نیاز خواهیم داشت. هرچند، متفکر همدل شدن و تلاش برای فکر کردن از جایی که دیگران ایستاده‌اند اصلا ساده نیست و با تلاش زیادی به دست می‌آید.
تصویر: (+)
√ آخرین باری که با دوست/همسر/والدینتان بحث و مشاجره‌ای داشتید را به یاد بیاورید.
سعی کنید آن بحث را یک‌بار از دیدگاه خود و بار دیگر از دیدگاه طرف مقابل، در ذهن خود بازسازی کنید.
دیدگاه من چنین بود……
دیدگاه طرف مقابلم چنان بود….
(در توضیح دیدگاه‌ها مراقب باشید چیزی را تحریف نکنید و به اشتباهتان اعتراف کنید و صادقانه آن را بپذیرید.)
√ یادمان باشد متفکر انتقادی به دنبال کشف حقیقت است و نه اثبات خود.
۵ نظر
ولی مثل من نباشید?
انقدر همدلی فکری میکنم که از اون طرف بوم میفتم پایین :))
اینو منم می‌تونم شهادت بدم:) البته از اون‌جایی که همدلی به معنای پذیرش نیست و صرفا درک موقعیت طرف مقابله، خیلی امتیازه برای رشد فکری تو.
[…] سه- همدلی فکری […]
ما توی خونمون به تعداد اعضای خانواده تفکر و عقاید مختلف هست
قبلا که نوجوون بودم به شخصه خیلی مشاجره می کردم توی خونه و فکر میکردم که هر چی من میگم درسته و هرچی دیگران میگن از بیخ و بن غلطه
اما الان مدت هاست همون بحث ها رو داریم همچنان و معمولا بحث های مفیدی میشه چون که بانی معمول مشاجره ها که خود من بودم? با آشنایی با کوچ و بعد هم مطالعه و تفکر و نوشتن یاد گرفتم که قطعا همیشه من درست نمیگم و به اندازه ادم های روی کره زمین حرف درست برای شنیدن هست
محمد
خوندن این کامنتت خیلی خوشحالم کرد
کوچ به بودنت و همراهیت افتخار می‌کنه و کلی ازت یاد می‌گیره:)