کوچ – شهلا صفائی
  • خانه
  • کوچ | فهرست
    • گفتگوها
    • تفکر  نقادانه
    • جهان دیجیتال
    • روانشناسی اجتماعی
    • یادداشت‌ها
    • نامه‌ها
  • کافه کتاب
  • تماس با من

کوچ – شهلا صفائی

آن‌چـه می‌خوانَـم و می‌آمـوزَم

  • خانه
  • کوچ | فهرست
    • گفتگوها
    • تفکر  نقادانه
    • جهان دیجیتال
    • روانشناسی اجتماعی
    • یادداشت‌ها
    • نامه‌ها
  • کافه کتاب
  • تماس با من
تفکر  نقادانه

متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۲)- شهامت فکری

16 مرداد 1399
متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۲)- شهامت فکری

در نوشته قبلی از سری مطالب تفکر نقادانه، از اهمیت ویژگی‌های یک متفکر نقاد، در کنار مهارت‌ها و تکنیک‌های کلی تفکر نقادانه گفتم و تواضع فکری را به عنوان اولین ویژگی، با هم بررسی کردیم.(+)

این بار می‌خواهم از شهامت فکری، حرف بزنم.


شهامت فکری Intellectual Courage

شهامت فکری یعنی مواجهه و برخورد منصفانه با ایده‌ها، باورها، یا دیدگاه‌هایی که نسبت به آن‌ها حس منفی شدیدی داریم و هیچ‌وقت به طور جدی به آن‌ها گوش نداده‌ایم.

چه بسیار اندیشه‌هایی که از نظر ما خطرناک و پوچ‌اند و از مواجهه با آن‌ها می‌ترسیم، اما به لحاظ عقلانی موجه‌ و قابل‌قبول به نظر می‌رسند.

از سوی دیگر، بسیاری از نتیجه‌گیری‌ها و باورهایی که به ما القا شده و ملکه ذهنمان شده‌اند غلط یا گمراه‌کننده‌اند.

فهم این دو نکته ما را به شهامت فکری نزدیک می‌کند.

برای آن‌که درباره‌ی مسائل مختلف، به شناختی منطقی برسیم، باید از پذیرش منفعلانه و غیرسنجشگرانه‌ی آن‌چه آموخته‌ایم بپرهیزیم. در چنین وضعیتی برای این‌که متفکر منصفی باشیم و صادقانه با اندیشه‌ها مواجه شویم، به شهامت فکری نیاز داریم. چرا که اگر چنین خصوصیتی داشته باشیم، به یقین خواهیم دید که برخی اندیشه‌ها که آن‌ها را پوچ یا خطرناک می‌دانیم به احتمال زیاد منطقی و درست‌اند و برخی اندیشه‌ها که در جامعه پذیرفته شده‌اند آلوده به تحریف و نادرست‌اند.

هرچند داشتن شهامت فکری، احتمالا مانع آن بشود که دیگر همرنگ جماعت باقی بمانیم و این خود بهای سنگینی در پی خواهد داشت.

در مقابل شهامت فکری،‌ بزدلی فکری قرار می‌گیرد. متفکر بزدل، از بررسی ایده‌ها و باورهای خطرناک می‌ترسد و هر ایده‌ای که متناقض با باورهایش باشد را تهدیدی برای هویت فردی‌اش می‌بیند.

و این زمانی ایجاد می‌شود که ما هویت و کیستی خود را بر اساس احساسی که به یک باور داریم تعریف می‌کنیم،

مثلا می‌گویم:

من یک خداناباورم.

 من یک سوسیالیستم.

 من با اعدام مخالفم.

 من آزادی‌خواهم

 و…

فرقی نمی‌کند طرفدار چه باور و اعتقادی باشیم، زمانی که این باور به چالش کشیده شود و زیر سوال برود از آن‌جایی که با هویت ما گره خورده،‌ احساس ترس می‌کنیم چون حس می‌کنیم این هویت ماست که دارد به پرسش کشیده می‌شود. و این بزدلی خودش مانعی در برابر منصف بودن خواهد بود. چون حتی اگر هم ایده و دیدگاه مخالف را در نظر بگیریم، ناخودآگاه برای رد آن تلاش می‌کنیم.

یک دلیل دیگر برای این‌که بدانیم شهامت فکری چقدر مهم است زمانی‌ رخ می‌دهد که ما به حرف‌های دیگران زیادی اهمیت می‌دهیم و تا زمانی که آن‌ها تأییدمان نکنند نمی‌توانیم خود را تأیید کنیم و دائما ترس از طردشدگی داریم. این‌جا ما به شهامت فکری نیاز داریم تا بتوانیم ایدئولوژی‌ها و باورهای گروه خود را به چالش بکشیم.

ما وقتی هویت یک متفکر انتقادی را بپذیریم، آماده‌ایم که هر ایده یا دیدگاهی را که مبنای منطقی نداشته باشد رها کنیم. بیش از آن‌که روی محتوای باورها تمرکز کنیم، شیوه‌ی دستیابی به آن‌ باورها را مدنظر قرار می‌دهیم. و حاضریم شواهد و دلایل را تا هرجایی که لازم است دنبال کنیم.

با داشتن چنین هویتی، شهامت فکری اهمیت بیش‌تری برای ما خواهد داشت چرا که راحت‌تر به اشتباهات گذشته اعتراف می‌کنیم و دیگر از این‌که بفهمیم اشتباه کرده‌ایم نمی‌ترسیم و آزادانه به بررسی باورهای مخالف خواهیم پرداخت.

 

 

منابع: (۱)، (۲)

تصویر:(+)


یکی از گروه‌هایی را که عضو آن هستید در نظر بگیرید.
  1. یکی از باورهای اصلی مشترک میان اعضای این گروه که قابل تردید است (و موجب رفتارهای غیرمنطقی افراد می‌شود) چیست؟
  2. این باور را از چه جهت می‌توان به پرسش کشید؟
  3. آیا می‌توانید از مشکلاتی که این باور دارد با اعضای گروه، صحبت کنید؟

۴ نظر
8
فیس بوک توییتر گوگل ‌پلاس پینترست لینکدین
نوشته قبلی
متفکر نقاد چه ویژگیهایی دارد؟ (۱)- تواضع فکری
نوشته بعدی
متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۳)- همدلی فکری

۴ نظر

ابی ۱۸ مرداد ۱۳۹۹ - ۳:۰۴ ب٫ظ

به نظرم برای رسیدن به شهامت فکری باید انسان از دروازه شک و تردید بگذره و بعضی ها اساسا به هیچ چیز شک نمیکنند و طرف این دروازه نمیرند.
کلید این دروازه هم کلمه چرا هست تا کسی از خودش نپرسه “چرا و چطور ” به شهامت فکری نمیرسه.

پاسخ
شهلا صفائی ۱۴ مهر ۱۳۹۹ - ۴:۰۳ ب٫ظ

باهات موافقم. به چالش‌ کشیدن منصفانه‌ی ایده‌ها، باورها، ارزش‌ها و اندیشه‌ها، راه رسیدن به شهامت فکریه.

پاسخ
متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۶)- پشتکار فکری | کوچ - شهلا صفائی ۲۴ مرداد ۱۳۹۹ - ۴:۰۰ ب٫ظ

[…] دو- شهامت فکری […]

پاسخ
متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۷)- اطمینان به عقل | کوچ - شهلا صفائی ۲۵ مرداد ۱۳۹۹ - ۱:۰۷ ب٫ظ

[…] دو- شهامت فکری […]

پاسخ

لغو ارسال نظر لغو پاسخ

مطالبی که ممکن است دوست داشته باشید.

متفکر نقاد چه ویژگیهایی دارد؟ (۱)- تواضع فکری

15 مرداد 1399

متفکر نقاد چه ویژگی هایی دارد؟ (۶)- پشتکار...

24 مرداد 1399

چرا داشتن مهارت تفکر نقادانه مهم است؟

29 فروردین 1399

چه بپرسیم و از چه کسانی بپرسیم؟

4 اسفند 1396

دربارهٔ نقد

11 اسفند 1396

متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۳)- همدلی فکری

17 مرداد 1399

چه زمانی گرفتار دام های تفکر و تفسیرهای...

26 مهر 1398

آیا ما مغزی اجتماعی داریم؟

25 فروردین 1399

برای سجاد_درباره تفاوت «نقد» و «نظرشخصی»

12 اسفند 1396

تعریف تفکر نقادانه

12 اردیبهشت 1399

دسته بندی

  • تفکر  نقادانه (۲۴)
  • جهان دیجیتال (۲۰)
  • روانشناسی اجتماعی (۱۸)
  • فیلم (۵)
  • کافه کتاب (۷۰)
  • گفتگوها (۳)
  • یادداشت‌ها (۲۰۸)
    • نامه‌ها (۱۴)

آخرین نوشته ها

  • هر آغازی فقط ادامه‌ای‌ست…
  • شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات
  • همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • بگذار برخیزد مردمِ بی‌لبخند
  • هنر در عصر ظلمت
  • نامهٔ روبر دسنوس به یوکی (۱۹۴۴)
  • سفرها قابله‌ی افکارند…
  • پناه بر خیال
  • سه هزار و پانصد قدم- احوالات
  • میعاد در لجن

دیدگاه ها

  • شهلا صفائی در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • سعيد مولايي در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • صادق در شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات
  • ابی در شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات
  • شبه‌حقیقت: تناسبی بین شواهد و تصورات | کوچ - شهلا صفائی در با این‌همه، چه بلند چه بالا پرواز می‌کنی!
  • شهلا صفائی در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • سعيد مولايي در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • شهلا صفائی در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • سمیه در همیشه همه‌چیز مثل همیشه است
  • ابی در هنر در عصر ظلمت

RSS وبلاگ روانشناسی اجتماعی

  • خانه
  • کافه کتاب
  • وبلاگ روانشناسی اجتماعی
  • تماس با من

@2017 - تمام حقوق این سایت، متعلق به شهلا صفائی می باشد.