متفکر نقاد چه ویژگی‌هایی دارد؟ (۵)- صداقت فکری

در این نوشته، از سری مطالب تفکر نقادانه، قصد دارم از ‍‍پنجمین ویژگی یک متفکر نقاد –  صداقت فکری – حرف بزنم.

پیش از خواندن این مطلب، بد نیست نگاهی به ویژگی‌های قبلی نیز بیندازید:

یک- تواضع فکری

دو- شهامت فکری

سه- همدلی فکری

چهار- استقلال فکری

صداقت فکری Intellectual Integrity

صداقت فکری را می‌توان صادق بودن نسبت به تفکر خود و پذیرش معیارهایی تعریف کرد که انتظار داریم دیگران نیز آن‌ها را رعایت کنند.

یعنی همان‌طور که دیگران را ملزم به رعایت استانداردهای فکری می‌دانیم، خودمان نیز با دقت و سخت‌گیری، این سنجه‌ها و استانداردها را رعایت کنیم و صادقانه به ناسازگاری‌ها و ناهماهنگی‌هایی که در اندیشه و رفتارمان وجود دارند اعتراف کنیم.

در مقابل صداقت فکری، دورویی فکری قرار می‌گیرد. دورویی فکری حالتی ذهنی است که در آن فرد توجهی به صداقت ندارد ولی ظاهر صادقانه‌اش را بخاطر نقاب و تصویری که در ذهن دیگران ساخته، حفظ می‌کند.

این دورویی فکری، در تناقضات و ناهم‌خوانی‌های عمیق افکار و عملکردهای فرد، خودش را نشان می‌دهد. با این حال،‌ در اغلب موارد، فرد از این دورویی خبر ندارد و خود را صادق و حتی منصف هم می‌داند و از اندیشه‌ها و باورهایی حرف می‌زند که خودش به آن‌ها عمل نمی‌کند.

ولی، فردی که صداقت فکری دارد، حرف و عملش یکی و همسو است.

مثلا من به تو می‌گویم رابطه‌ام با تو برایم اهمیت زیادی دارد ولی در عمل، تو متوجه می‌شوی چنین چیزی نیست و درباره‌ی موضوعی که خیلی برایت مهم است به تو دروغ گفته‌ام.

یا روزها و ماه‌ها از اهمیت ماسک زدن و فاصله‌ی اجتماعی(در ایام کووید-۱۹) حرف می‌زنم و خودم را آدم مقیدی نشان می‌دهم ولی به محض دور شدن از کسانی که مرا می‌شناسند،‌ ماسکم را پایین می‌آورم.

خب این رفتارهای من مصداق بارز دورویی است.

یا زمانی که رسانه‌ها یک سری اسناد در مورد آموزش شکنجه به نیروهای پلیس تا ترور رهبران سیاسی را افشا می‌کنند به ناگاه، تمام شعارهای انسان‌دوستانه و صلح‌طلب عاملان این جریان، در ذهنم می‌چرخد که با رفتارهایی که افشا شده ناهم‌خوانی‌های اساسی و بنیادینی دارد. و این نمونه‌ی دیگری از دورویی فکری است که نشان‌دهنده‌ی عدم صداقت کسانی است که چنین رفتارهایی را برنامه‌ریزی می‌کنند، انجام می‌دهند یا با آن موافق‌اند.

ما زمانی‌که از درک تناقض‌های فکری و رفتاری خود ناتوانیم، نمی‌توانیم صادقانه رفتار کنیم چون عقایدی را ابراز می‌کنیم که رفتارمان با آن‌ها تطابق ندارد و این خودش با تفکر منصفانه در تضاد است.

منابع: (۱)، (۲)

تصویر: (+)

√ موقعیتی را به یاد بیاورید که رفتارتان، آن‌چه می‌گفتید و به آن اعتقاد داشتید را نقض می‌کرد.

(این تناقض ممکن است در رابطه شما با دوستتان رخ داده باشد.)

سعی کنید آن را توضیح دهید.