انواع سوگیری‌های شناختی

پیش از این، خطاهای شناختی (Cognitive Errors) را تعریف کردم و از نحوه‌ی عملکردش گفتم و این‌که چطور روی تصمیمات و قضاوت‌های ما اثر می‌گذارند. سپس از میانبرهای ذهنی و هیوریستیک حرف زدم.

این بار قصد دارم یک معرفی و تعریف کوتاه از برخی از خطاهای شناختی که رایج‌تر هستند داشته باشم و در مطالب بعدی، هرمورد را جداگانه و مفصل بررسی کنم.

(تمرکز من، بیشتر روی خطاهای شناختی از نوع سوگیری خواهد بود.)

 

پیش از خواندن این مطلب، پیشنهاد می‌کنم نگاهی به پست قبل داشته باشید:

خطای شناختی چیست و چگونه عمل می کند؟

---

در حالی‌که این مقاله، برخی از خطاهای شناختی پایه که توسط فیلسوفان و دانشمندان علم رفتار مشاهده شده است را فهرست می‌کند، اما باز هم فاصلۀ زیادی تا یک فهرست کامل دارد و هزاران سوگیری رفتاری دیگر هم بیرون از این مقاله وجود دارد.

این فهرست فقط شامل ۱۱ مورد است که به خاطر رایج بودنشان انتخاب شده‌اند:

 

• خطای تأیید خود (Confirmation Bias)

[stextbox id=’info’]این سوگیری ، عبارت است از پذیرش اطلاعاتی که باورهای فعلی ما را تأیید می‌کند و به حداقل رساندن شواهدی که آن‌ها را تأیید نمی‌کند.[/stextbox]

 

• خطای تمرکز بر اطلاعات در دسترس (Availability Heuristic)

[stextbox id=’grey’]این خطا، ارزش بیش‌تری را برای اطلاعاتی قائل می‌شود که سریع به ذهن خطور می‌کنند.[/stextbox]

ما بیشترین اعتبار را به این اطلاعات می‌دهیم و تمایل داریم احتمال وقوع اتفاقات مشابه در آینده را بیش از حد تخمین بزنیم.

 

• اثر هاله ای (Halo Effect)

[stextbox id=’info’]برداشت کلی از یک فرد بر چگونگی احساس ما در مورد شخصیت او تأثیرگذار است.[/stextbox]

این موضوع به طور خاص، روی جذابیت فیزیکی نیز اثر می‌گذارد و موجب درجه‌بندی دیگر ویژگی‌‌های افراد توسط ما می‌شود.

(البته در برخی از مقالات، اثر هاله‌ای را به عنوان تحریف شناختی نام برده‌اند.)

 

• خطای خودخواهی (Self-Serving Bias)

[stextbox id=’grey’]این سوگیری عبارت است از گرایش برای سرزنش کردن نیروهای بیرونی، زمانی که چیز بدی اتفاق می‌افتد و اعتبار دادن به خود، زمانی که چیزهای خوب اتفاق می‌افتند.[/stextbox]

وقتی یک دست بازی پوکر را می‌بریم این به مهارت ما در خواندن فکر بقیه برمی‌گردد ولی زمانی که می‌بازیم بخاطر داشتن دست بد است.

 

• خطای توجه کردن (Attentional Bias)

[stextbox id=’info’]این سوگیری عبارت است از تمایل داشتن به توجه به بعضی چیزها در حالی‌که بقیه‌ی چیزها همزمان نادیده گرفته می‌شوند.[/stextbox]

وقتی در حال تصمیم‌گیری برای خرید ماشین هستیم ممکن است به ظاهر و احساس درون و بیرون توجه کنیم، اما ایمنی و مسافت پیموده شده را نادیده بگیریم.

 

• خطای بازیگر-مشاهده گر (Actor-Observer Bias)

[stextbox id=’grey’]این سوگیری‌ای است که بر اساس آن تمایل داریم عملی که از خودمان سر زده را به علل بیرونی نسبت دهیم و رفتار دیگران را به علل درونی.[/stextbox]

سطح بالای کلسترول خونمان را به ژنتیک نسبت می‌دهیم در حالی‌که سطح بالای کلسترول در خون دیگران را به خاطر رژیم غذایی ضعیف و عدم ورزش کردن می‌دانیم.

 

• ثبات در عملکرد (Functional Fixedness)

[stextbox id=’info’]این خطا عبارت است از تمایل برای دیدن این‌که اشیاء فقط یک عملکرد خاص دارند.[/stextbox]

اگر چکش نداشته باشیم نمی‌خواهیم به این فکر کنیم که یک آچار بزرگ هم می‌تواند میخ را به درون دیوار فرو کند.

ممکن است فکر کنیم به پونز نیازی نداریم چون تابلویی نداریم که بخواهیم چیزی به آن بزنیم و دیگر کاربردهای آن را در نظر نمی‌گیریم.

این می‌تواند به عملکرد افراد هم تعمیم پیدا کند، مثلاً اینکه تشخیص ندهیم یک دستیار، توانایی ایفای نقش مدیر را داشته باشد.

 

• خطای لنگر  (Anchoring Bias)

[stextbox id=’grey’]این سوگیری عبارت است از گرایش برای تکیۀ بیش از حد بر همان بخش اول اطلاعاتی که کسب می‌کنیم.[/stextbox]

اگر بدانیم میانگین قیمت ماشین یک مقدار ثابت است فکر می‌کنیم هر قیمتی زیر آن قیمت، مناسب است و دیگر به دنبال معاملات بهتر نیستیم.

می‌توانیم با گذاشتن اطلاعات اولیه روی میز بررسی، از این سوگیری برای تعیین انتظارات از دیگران استفاده کنیم.

 

• اثر اطلاعات غلط (Misinformation Effect)

[stextbox id=’info’]این خطا مربوط به بعد از وقوع یک رویداد بوده، و عبارت است از جایگزین کردن اطلاعاتی که بعد از آن واقعه دریافت می‌شوند، به جای اطلاعات اصلی آن رویداد و به یادآوردن خاطرات آن رویداد به شکلی تحریف شده.[/stextbox]

اینکه خاطراتمان را تحت تأثیر شنیده هایمان از دیگران قرار دهیم کار آسانی است. معمولا راه آسان‌تر این است که موضوع یک واقعه را بر اساس اطلاعاتی که دیگران می‌گویند به یاد بسپاریم.

اما آگاهی از این خطا، باعث می‌شود تا نسبت به اطلاعاتی (در مورد هر واقعه‌ای) که از دیگران می‌شنویم، قدری بیشتر تردید و تأمل کنیم.

 

• اثر توافق غلط (False Consensus Effect)

[stextbox id=’grey’]این خطا عبارت است از تمایل برای برآوُردکردن توافق دیگران بیش از میزان واقعی.[/stextbox]

 

• خطای خوش بینی (Optimism Bias)

[stextbox id=’info’]این سوگیری باعث می‌شود باور کنیم که برای ما احتمال کمتری وجود دارد که از بدبختی‌ها رنج ببریم و احتمال بیشتری وجود دارد که به موفقیت دست پیدا کنیم.[/stextbox]

 

 

---

منبع نوشته: (+)

تصویر: (+)