هنر در عصر ظلمت

گاه حس می‌کنم دلمُردگی مرا خواهد کشت، مضطرب و بی‌انگیزه در خود می‌پیچم و به جغرافیایی که در آن اسیر شده‌ام لعنت می‌فرستم؛ هم‌آن که بیش از هرچیز دلبسته‌اش هستم و خود از این تناقض به خشم می‌آیم…

از اندوهی عمیق در تب و تابم و می‌دانم آخر خفه‌ام خواهد کرد. «امید» عین آونگ می‌آید و می‌رود، می‌آید و می‌رود؛ همینقدر سریع، فرّار و زودگذر. نه می‌توانی از بودنش دل‌خوش شوی و نه به نبودنش عادت کنی؛  و من این نوسانِ شدید میان بودن و نبودن، هستی و نیستی را خوب می‌شناسم.

حتی دیوارهای اتاقم در این خانه‌ی دور افتاده هنوز به یاد دارند سرگردانی‌ نیمه‌شب‌ها را؛ آن‌دم که گویی تمام جهان به خوابی ابدی می‌رود؛ و تو می‌مانی و یک تاریخِ پردرد که نمی‌دانی چطور باید از دستشان خلاص شوی.

چونان پرنده‌ای کوچک که فراز سیلاب می‌پرد، بی‌آن‌که تکه سنگی یا سبزه‌ای بیابد و بال خسته‌اش بر آن بیاساید…

محصور کرده‌ام خویش را به خیال و تماشا؛

از این‌جا که خوابیده‌ام دریا پیداست. روی دریا قایق‌ها هستند و انتهای دریا معلوم نیست که کجاست. اگر می‌توانستم جزئی از این بی‌انتهائی باشم، آن‌وقت می‌توانستم هر کجا که می‌خواهم باشم…(+)

محصور کرده‌ام خویش را به خیال و تماشا؛ به هنر. تا جا برای هیچ چیز دیگر باقی نماند. شاید این خود بنیانی سترگ بسازد تا جبران هرخسارت باشد.

من به هنر باور دارم. هنر، ‌حقیقت است؛ از ادراک و تخیل می‌آید و باید و نباید نمی‌شناسد. نیک می‌دانم می‌تواند «نجات‌دهنده‌ای که از دیرباز در گور خفته‌ است» را نیز جانی تازه ببخشد بلکه دوباره سررشته‌ی کار به دست گیرد و جهانی را از دست این تباهی و تاریکی و ابتذال برهاند.

« وای بر ما؛

زیرا که روز رو به زوال نهاده است و سایه‌های عصر دراز می‌شوند.

و هستی ما چون قفسی که پر از پرندگان باشد

از ناله‌های اسارت لبریز است.

و در میان ما کسی نیست که بداند

که تا به کی خواهد بود.

موسم حصاد گذشت و تابستان تمام شد

و ما نجات نیافتیم.

مانند فاخته برای انصاف می‌نالیم و نیست

انتظار نور می‌کشیم و اینک، ظلمت است.

و تو ای نهر سرشار که نفس مهر تو را می‌راند

به سوی ما بیا

به سوی ما بیا…»

ــــ عهد عتیق، مزامیر داوود

از گفتار متن فیلم «خانه سیاه است» فروغ فرخزاد